Lanmérik di Sid

Lanmérik di Sid-a sa roun sibkontinan é sa pati méridjonnal-a di Lanmérik, soulon pwen di lavi. Sa sibkontinan sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès é prensipalman annan lémisfè sid. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A Lanmérik santral-a ki ka yannen sa sibkontinan ké Lanmérik di Nò épi Karayb-ya ki sa sitchwé bò nòlwès-a.

Kart di lokalizasyon di Lanmérik di Sid.

Dé lanng-yan ki gangnen plis lokitò annan Lanmérik di Sid sa Èspangnòl ké Potidjé.

Jéyografi

Zimaj satélit di Lanmérik di Sid.

Lanmérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral-a dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman déziyen kou Nouvèl Monn, lémisfè lwès, Lanmérik-ya, oben senpléman Lanmérik-a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Lanmérik di Sid roun sibkontinan).

Lanvironnman

Nò di Lanmérik di Sid ka abrité roun gran pati di byodivelèrsité plannétèr-a di latè-ya ki émèrjé. Danbwa-ya sa soupannan an fòrt régrésyon pou lélvaj (boven notanman, ki dèstiné pou lèspòrtasyon) ké kiltir endistriyèl (di soja notanman, pou pati transjénik). Difé-ya di danbwa, dégradasyon di sòl, ké lélvaj ké lagrikiltir endistriyèl sa lorijin-an di lémisyon enpòrtan di gaz ké léfè di sèr (ki ka fè pati pa légzanp di Brésilun dé pronmyé lémétò mondjal). Dayò sid-a di kontinan sa sitchwé anba trou di kouch di lozonn di antarktik, ki ka kondjwi bay roun fò monté di to di UV(kansérijenn, moutajenn).

Lékonnonmi

Lagrikiltir-a ka rété ségtò di lagtivité ki pli enpòrtan di Lanmérik di Sid, menm si chonmaj riral ké povté ka chasé popilasyon-an bò di bidim lavil kotché. Rousours minyé ké pétrolyé, byen ki sibstansyèl, sa inégalman répati soulon péy-ya.

Lanng

Lanng-an ki pi itilizé atè Lanmérik di Sid sa potidjé, ki sa lanng ofisyèl-a di Brézil. Lanmérik di Sid ka prézanté roun tré gran nonm di lanng minoritèr : nou ka dénonbré bò di 600 lanng ki ka apartni bay 118 fanmi lengwistik.

Lanng éropéyen-yan

Senk lanng-yan di lorijin kolonnyal di Lanmérik di Sid sa potidjé, èspangnòl, annglé, néyèrlandé ké fransé.

Lanng otogtonn-yan

Popilasyon nativ di Lanmérik, ki chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé bo'd lentéryò-a di kontinan. Paradògsalman, enpòrtans-a di so popilasyon lokitris pa ka garanti pyès pérénité di lanng otogtonn-yan, ki sa pou laplipa ménasé di léstengsyon.

Rélijyon

Rélijyon prensipal-a annan sibkontinan sidanmériken sa katolisism. Soupannan, légliz protestan-ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé sokò rapidman an nonm di pratikan, notanman atè Brézil ké Sourinanm.

Pèp

Ki ka ègzisté

Group ètnik é endijenn di Lanmérik di Sid ka enkli :

Pèp endijenn di Brézil

Dansò Marinera atè Trujillo, Pérou

Désandan éropéyen, Buenos Aires

Léta ké téritwè

Kart politk di Lanmérik di Sid (an fransé)

Péyi-ya (ké téritwè ki ka dépann) annan sa tab sa katégorizé dapré chéma pou réjyon é sib-réjyon jéyografik ki itilizé pa Nasyonzini-ya.

Non dé péyi (oben téritwè)	Siperfisi	Popilasyon èstimasyon 2010	Dansité di popilasyon pa kilonmèt karé (km 2)	Kapital
Larjantin	2 766 890 km2	41 343 200	14,9/km2	Buenos Aires
Bolivi	1 098 580 km2	9 947 420	9.1 km2	La Paz, Souk
Brézil	8 514 877 km2	201 103 330	23.6 km2	Brasilia
Chili	756 050 km2	16 746 490	22.1 km2	Santiago
Lakolonbi	1 138 910 km2	44 205 290	38.8 km2	Bogota
Lékwatò	283 560 km2	14 790 610	52.2 km2	Kito
Zil Malwin (R.-I.)	12 173 km2	3 140	0.26 km2	Dégra Stanley-Lonn
Lagwiyann(Lafrans)	86 504 km2	229 000	2.6 km2	Kayenn-Pari
Gwiyannan	214 970 km2	748 490	3.5 km2	Georgetown
Paragwé	406 750 km2	6 375 830	15.7 km2	Asuncion
Pérou	1 285 220 km2	29 907 000	23.3 km2	Lima
Jéyòrji di Sid ké Zil Sandwich di Sid (R.-I.)	4 190 km2	30	0.007 km2	Grytviken-Lonn
Sourinanm	163 270	486 620	3.0 km2	Paramaribo
Lourougwé	176 220 km2	3 510 390	19.9 km2	Montevideo
Vénézwéla	912 050 km2	27 223 230	29.8 km2	Caracas

Douz péyi-ya ki endépandan té lansé 8 désanm 2004 bay (déklarasyon di Cuzco) roun projé di Kouminoté sidanmériken di nasyon (KSN), ki divini Linyon di nasyon sidanmériken-yan (LNASID), asou modèl di Linyon éropéyen.