Katibaj : Diférans ant vèrsyon
Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications |
|||
Lign 24 :
Atè Létazini, à lépòk-a di katibaj, Nwè lib-ya pouvé fika kondannen à katibaj pou roun ansanm di zenfragsyon jiridik ki asé larj : lakéy-a di roun katib fijitif, fèt-a di rété asou téritwè-a di sèrten Léta, kou Virjini-a, roun lannen apré so lémansipasyon.
=== Sèrvitid-a pou dèt ===
Sèrvitid-a pou dèt ka rézilté di roun prosédou, ki pafwè ankadré jiridikman, ki té ka konsisté à akité so kò di roun kréyans pa labandon-an di propriyété-a di swé à so kréyansyé. Frékanté parmi péyzan pov atényen-yan, o pwen di fika entèrdi pa Solon o vie syèk anv. J.-K., li ka konstitchwé roun dé fòrm di katibaj ki ka pèrsisté annan péryòd kontanporen-an.
== Soti di katibaj-a ==
[[Fiché:Esclaves_marrons.jpg|thumb|Katib maron bò di yé bitasyon o Sirinanm.]]
=== Maronnaj-a ===
Maronnaj-a té non-an ki té bay à chapé-a di roun katib lò di propriyété-a di so mèt an Lanmérik, atè Lézanti oben annan Maskarengn-yan à lépòk kolonnyal-a. Fwiyar-a li-menm té aplé « maron » oben « nèg maron », « nwè maron » wè « simaron » (dapré tèrm èspangnòl-a di lorijin).
=== Labolisyon-an ===
[[Fiché:Official_medallion_of_the_British_Anti-Slavery_Society_(1795).jpg|thumb|Médayon abolisyonnis britannik (1795).]]
An drwè pozitif, prowibisyon-an di katibaj-a di moun sa konténi annan artik-ya 4 di konvansyon éropéyen-an dé drwè éropéyen-yan dé drwè di wonm-an é di Déklarasyon inivèrsèl-a dé drwè di wonm-an, artik 8 di pagt entèrnasyonnal rélatif o drwè sivil é politik di LNI, annan konvansyon di Jénèv di 1926, di New York di 1956, di OIT di 1930 é 1936.
=== O Brézil ====
Brézil-a té dannyé péy-a di Lanmérik ki aboli katibaj-a, an 1888, pa Lalwè dilò (Lei Áurea), san konpansasyon pou propriyété-ya. Sa lalwè té signen pa Prensès réjan-an Isabelle, pannan labsans-a an étranjé-a di so papa, Anprò Dom Pedro II.
=== Atè Létazini ===
An 1865, Létazini-ya ka pronmilgé 13e lanmandman ki ka entèrdi katibaj-a. Késyon-an di katibaj-a té kondjwi Abraham Lincoln à an pronmèt labolisyon-an si li té éli. So lélègsyon té mennen Léta-ya di Sid à doumandé sésésyon-an. Sala té roufizé pas li té ké privé kès fédéral-ya di lésansyèl-a di so zenpo-ya, é a la ki lagèr sivil-a, nonmen lagèr di Sésésyon, ki swiv é fika konfli pli mèrtriyé-a di tout listwè-a di péy. Li sa à noté ki Tègzas té déja fè sésésyon ké Mègsik-a lò li osi té aboli enpé plito katibaj-a.
== Mémwè di katibaj ==
[[Fiché:Sculpture_au_Jardin_du_Luxembourg_-_Hommage_aux_esclaves.jpg|thumb|Èskiltir an lonmaj o lalit dé katib dé kolonni fransé, o jarden di Ligsanbou atè Pari.]]
Dé jou di konmémorasyon di labolisyon-an ka ègzisté annan tout zilé-ya di Lézanti-ya sof annan zilé di Sen-Bartélémi.
2006 ka marké lannen di roukonnésans-a di rèsponsabilité istorik-a di Léta fransé apropo di katibaj-a, don vigtim-yan ké fika dorénanvan konmémoré tout 10 mè-ya. Sa jou sa égalman lannivèrsèr-a di ladopsyon-an di lalwèb Taubira, étap di démarch mémoryèl-a ki ka touché à katibaj-a, ki li ka kalifyé an partikilyé di « krim kont mounité-a ».
== Nòt ké référans ==
| |||