Loséyan Endjen, lontan aplé loséyan Oryantal oben lanmè di Lenn-yan, sa roun loséyan ki ka étann sokò asou roun sirfas di 75 000 000 km2, swé bò'd 20 % di glòb térès. Li sa limité bò nò pa pénensil Arabik-a, Liran, Pakistan ké Lenn ; bò lès pa Birmanni, Taylann, Malézi, Lendonnézi (zilé Soumatra, Java, Bali, Soumbawa, Soumba ké Timò), Lostrali-a ké méridjen-an 146° 55' di lonjitid lès, frontalyé di loséyan Pasifik-a ; bò sid pa kontinan antargtik-a épi bò lwès-a pa Lafrik ké méridjen-an 20° di lonjitid lès, ki ka séparé li di loséyan Atlantik-a.

Loséyan Endjen-an.

Jéyografi chanjé

Jéyografi fizik chanjé

Lokalizasyon ké limit chanjé

So kod di lanréjisman nimérik di Lòrgannizasyon idrografik entèrnasyonnal sa « B », é so lidantikasyon annan "Limit loséyan ké lanmè" sa « (45) » ; so non gwiyannen annan nonmanklatir-a di lèspas maritim di Konséy nasyonnal di lenfòrmasyon jéyografik-a sa « Loséyan Endjen ».

Jéyoloji chanjé

Toupannan lépòk-a di laparisyon-an di pronmyé dinozò, i té gen 200 milyon di lannen (Trias), Lafrik, Lenn, Lantargtik ké Lostrali té ka touché yékò pou fòrmen roun sèl kontinan, Lapanjé. I té gen 170 milyon di lannen, Lafrik ka séparé sokò di li épi, i té gen 70 milyon di lannen, a tour-a di Lenn-an ki ka démaré sokò di li pou vini bité asou kontinan azyatik, i té gen 45 milyon di lannen. A sa lèspas vid ki nou ka nonmen loséyan Endjen.

Zilé chanjé

 
Profil batimétrik di loséyan Endjen-an.
  • Zilé di Madagaskar
  • larchipèl dé Konmò
    • Konmò
    • Mayòt

fransé)

  • zilé Gloryé-ya, oun posésyon fransé ki ka fè pati di zilé Épars di loséyan Endjen-an parmi Latè ostral-ya ké antargtik fransé
  • zilé fransé-ya di kannal di Mozanbik ki ka fè pati di Latè ostral ké Lantargtik fransé :
    • trwè di senk zilé Épars di loséyan Endjen-an ki fika zilé di Bassas da India, zilé Europa ké zilé Juan de Nova.
  • Zilé Tromelin posésyon fransé ki ka fè pati di zilé Épars di loséyan Endjen-an parmi Latè ostral ké antargtik fransé
  • Zilé Maskarengn :
    • Zilé di Larényon (réjyon administrativ é départman fransé)
    • Zilé Moris
  • dépandans lwenten di zilé Moris :
    • Zilé Rodrigues (dépandans di Moris)
    • Zilé Agaléga (dépandans di Moris)
  • Séchèl-ya :
    • zilé Entéryò grannitik ké koralyen
    • zilé Èstéryò koralyen (an kriyòl séchélwè : Zilé Elwannyen Sesel)
  • zilé tanzannyen
    • zilé-ya di Zanzibar, Mafia (zilé) ké Pemba (zilé)
  • Zilé yémenit di Socotra
  • zilé onmannen-yan di Kira Mourah
  • zilé Laquedives (téritwè di Linyon endjen-an)
  • zilé Maldiv-ya
  • Zilé di Sri Lannka
  • larchipèl di Chagos (don Diego Garcia(Téritwè britannik di loséyan Endjen-an)
  • zilé-ya Andaman-ké-Nicobar (téritwè di Linyon endjen-an)
  • Zilé endonnézyen-yan
    • zilé-ya di Soumatra é di Java
    • Òbò Soumatra : zilé Banyak, Simeulue, Nias, zilé Mentawai, Enggano,
    • Òbò Java : zilé di Deli, Tinjil, Nusa Kambangan, Sempules * zilé ostralyen-yan :
    • Tasmanni ké larchipèl Furneaux
    • Zilé Christmas (téritwè di Lostrali-a)
    • zilé Cocos (téritwè di Lostrali-a)
    • zilé Heard-ké-MacDonald
  • ròt zilé ostral-ya dé Latè ostral ké antargtik fransé :
    • zilé Amsterdam ké Saint-Paul ;
    • larchipèl Crozet ;
    • zilé Kerguelen (oben zilé di Dézolasyon-an) ;
  • Lis dé zilé di lanmè Rouj-a
  • Lis dé zilé di gòlf Pèrsik

Jéyopolitik chanjé

Latòl-a di Diego Garcia an plen tchò di loséyan Endjen-an sa roun posésyon britannik ki louwé bay Létazini-ya antan ki baz militèr. Di pa so pozisyon èstratéjik, li ka pèrmèt bay sa dannyé-ya di ganyen roun sirvéyans agtiv é roun posibilité di lentèrvansyon rapid bò'd zonn-yan ké risk atè Lafrik (Sonmali), bò Mwéyen Loryan oben atè Lazi (Lendonnézi).

Lanvironnman chanjé

Problenm anvironnmantal chanjé

Ounlo débri plastik di provnans mondjal ka poliyé ansanm-an di loséyan ; an sa ki ka konsèrnen loséyan Endjen-an, yé ka provni notanman di Lazi.

Réchofman klimatik-a, pa lélévasyon progrésiv-a di nivèl di loséyan ki li ka endjwi, ka ménasé dirèkman piti léta ki ensilèr "òbò dilo" kou Maldiv-ya, manm di Alliance of Small Island States.

Protègsyon di lanvironnman-an chanjé

I ka ègzisté tchèk larèlmantasyon nasyonnal ké entèrnasyonnal, ensi ki diféran klasman di sèrten zonn tèl ki tchèk lè maren ki protéjé, tchèk rézèrv di Byosfè ké tchèk Park natirèl maren.

Nòt ké référans chanjé

Wè osi chanjé