Lachin

Répiblik popilèr di Lachin 中华人民共和国 (zh-hans) 中華人民共和國 (zh-hant) Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó (zh)



Lanng ofisyèl	Chinwè mandaren (ki ékri ké lèd-a di sinogranm senplifyé
Kapital	Béydjinng
Siperfisi total	9 596 961 km²
Jantilé	Chinwè
Popilasyon total	1 415 140 963 zab. (jen 2018)

Lachin, an fòrm lonng répiblik popilèr di Lachin (oben Répiblik popilèr di Lachin, RPL, chinwè senplifyé : 中华人民共和国 ; chinwè tradisyonnèl : 中華人民共和國 ; pinyin : Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó, prounonsé [tʂʊŋ˥xua˧˥ɻən˧˥mɪn˧˥kʊŋ˥˩xə˧˥kuɔ˧˥]), pafwè aplé Lachin popilèr, sa roun péy di Lazi di Lès. Ké bò d'1,4 bilyon di zabitan, swé anviron roun sizyenm di popilasyon mondjal-a, li sa péy-a ki pi péplé-a di monn. Li ka konté lwit laglonmérasyon di pli di dis milyon di zabitan, don kapital Béydjinng, Changay, Kanton, Shenzhen ké Chongqing, ensi ki pli di trant lavil di onmwen 2 milyon di zabitan. Ké 9 596 961 km2 soulon chif-ya di ONU-a, Lachin-an sa égalman pli gran péy-a di Lazi oryantal ké trwézyenm oben katriyenm pli gran péy annan monn-an pa so sipèrfisi. Lachin-an ka étann sokò dipi lakot di loséyan Pasifik-a jouk Panmir ké Tian Shan, é di dézè di Gobi bò Limalaya jouk konfen di pénensil endochinwè.

Létimoloji

Toupannan yé listwè, Chinwè-ya té itilizé plizyò non pou déziyen yé péy. Jòdla, pi itilizé-a sa 中国 / 中國, zhōngguó (prounonsé /tʂʊŋ˥kwɔ˧˥/).

中國 ké 中国.

Lò li ka anvizajé létablisman di roun répiblik, Sun Yat-sen ké so konpangnon-yan pa té lé roupran tèrm-an « zhōngguó », poutan kouran, pas li té anplwayé pa pwisans ògsidantal-ya ; yé té lé òkò mwen di « Shina » (支那), tèrm rédigtò itilizé pa Japonnen-yan pannan lagèr sino-japonnen-yan, ki enprégné di kòlonnyalism, ki nou ka routrouvé annan tranzagsyon chinwè di Lendochin (印度支那, Yìndù zhīnà). Yé ka désidé finalman di konbinen karagtèr-ya « zhōng » (中) ké « huá » (華 chin.trad. 华 chin.simpl.).

Listwè

Lévolisyon téritoryal-a di Lachin-an.

Prélistwè

Dipi Néyolitik-a té ka ègzisté atè Lachin, tchèk sosyété òrgannizé sédantèr ki té ka pratiké lagrikiltir ké lélvaj. Kiltir-a di douri ka aparèt bò'd 5000 anv. J.-K. Byen ki tchèk lòbjè té fika trouvé asou sit-a di kiltir Majiayao (ant 2300 ké 2700 anv. J.-K.), li sa jénéralman admèt ki laj di bronz koumansé atè Lachin òbò di 2100 anv. J.-K., pannan dinasti-a di Xia. Men a anba dinasti-a di Shang (di 1766 à 1122 anv. J.-K.) Ki travay-a di bronz ka atenn tout so dévlopman.

Listwè di répiblik popilèr di Lachin

An 1949, Kouminis-ya ka achvé di pran kontròl-a di Lachin kontinantal-a (ki ka achvé an 1950 yé konkèt pa sa-a di zilé di Hainan), ki ka mété finisman bay roun lonng péryòd di lagèr sivil kont gouvèlman-an di Kuomintang ké mòrsèlman politik. 1é ògtòb, Mao Zedong ka proklanmen asou laplas Tian'anmen, atè Péken, fondasyon-an di répiblik popilèr di Lachin, ki ka sigsédé répiblik-a di Lachin. Patizan Kuomintang-yan ka roupliyé yékò annan zilé di Taywann, ké tchèk zilé di Fujian, koté ka mentni sokò roun gouvèlman ki toujou ka rouvandiké lapélasyon-an di répibliik di Lachin. Gouvèlman-an ki bazé atè Taywan sa inisyalman sèl Léta chinwè ki roukonnèt pa péy ògsidantal-ya, é ka konsèrvé syèj-a di Lachin bò ONU-a.

Jéyografi ké klima

Topografi di Lachin.

Kart jénéral di répiblik popilèr di Lachin.

Lachin-an sa 3è oben 4è péy ki pli gran-an di monn-an apré Larisi, Kannanda é, soulon métòd-a di kalkil ki itilizé, Létazini-ya (ki ka enkli Lalaska). Si nou ka pran an kont rounso sipèrfisi térès-a (san lak ké larivyè), Lachin-an sa 2e péy ki pli gran apré Larisi-a. Lachin-an sa sitchwé an mimisouk di Lazi é ka posédé 14 péy vwézen, sa ki ka fè di li, kou Larisi, Léta ki gangnen plis di vwézen annan monn-an. So vwézen-yan sa : Viêt Nam, Laos, Birmanni, Lenn, Bhoutan, Népal, Pakistan, Lòfgannistan, Tadjikistan, Kirghizistan, Kazakhstan, Larisi, Mongoli ké Koré di Nò. Lachin ganyen roun frontchè térès total di 22 117 km, ki pi gran-an di monn. Lachin-an ka posédé égalman dé frontchè maritim ké Koré di Sid, Japon ké Filipin-yan.

Karagtèr kiltirèl chinwè tradisyonnèl

Lanng ki palé atè Lachin.

Valò tradisyonnèl chinwè-ya sa an gran pati isou di vèrsyon òrtodògs di konfisyannism, ki konnèt so lapojé anba dinasti Song, é divini roun pati santral di kontni édikatif, ké di lègzanmen mandarinal. Toutfwè, tèrm konfisyannis-a sa limenm rézilta-a di roun séri di tandans ki ka divèrjé, don légalism-an, tout sijé bay entèrprétasyon di dogsa orijinèl.

Èspò

An sa ki ka konsèrnen rézilta èspòrtif, Lachin-an sa atchwèlman dézyenm nasyon-an dèyè Létazini-ya. Annan Jé olenpik di lété di 2008, Lachin-an ka tèrminen pou pronmyé fwè-a an pik di klasman di méday dilò, divan Létazini-ya (épi dézyenm pou nonm total-a di méday).

Kòd

Répiblik popilèr di Lachin-an gen pou kòd :

B, soulon lis-a dé préfigs OACI di limatrikilasyon di laéronnèf ;
CH, soulon lis dé kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-2 ;
CHN, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy), kòd alpha-3 ;
CHN, soulon lis-a di kòd péy di CIO ;
CHN, soulon lis-a di kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-3 ;
CN, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy) an kòd alpha-2 ;
.cn, soulon lis-a di donmenn Entèrnèt di pronmyé nivèl ;
PRC, annan lis-a di kòd entèrnasyonnal di plak minéralojik ;
CN, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy), répiblik popilèr di Lachin-an gen pou kòd alpha-2 ;
XT (kòd ki pli izité), soulon lis-a di préfigs OACI di limatrikilasyon di laéronnèf ;
ZB, ZG, ZH, ZL, ZP, ZS, ZU, ZW ké ZY, soulon lis-a di préfigs di kòd OACI di laéropò.