Fotosentèz

Fotosentèz-a (di grèk φῶς phōs« limyè » é σύνθεσις sýnthesis« konbinézon ») sa processus byoénèrjétik ki ka pèrmèt à dé òrganism (kou baktéri fotoototròf-ya) di sentétizé di matchè òganik-a an itilizan énèrji liminéz-a. Yé ka aparèt i té gen pli di di 3,7 milyar di lannen koté dé baktéri silfato-rédikyris.

Yé ka dézigné an partikilyé fotosentèz oksijénik-a aparèt koté sinobaktéri i té gen 2,45 milyar di lannen, ki prodjwi oun boulvèrsman ékolojik majò an fézan évoliyé latmòsfè-a alò rich an métann, an atchwèl-a, konpozé notaman di djòksid di karbonn é di djòksijenn.