1434

Sa paj ka konsèrnen lannen 1434 di kalandriyé julyen.

Évènman

Lafrik

• 19 oben 20 jen : koumansman di règn di Zara Yacoub, rwè di Létchopi (finisman an 1468). Li ka réfòrmé Légliz-a, ka limité enfliyans politik-a dé mwann é ka jigilé lérézi-ya.

• Out, pronmyé èspédisyon pòtidjé bò'd Lafrik-a : navigatò pòtidjé-a Gil Eanes ka pasé kap Bojador o Maròk, limit sid di monn ki konnèt alò pa Éropéyen-yan. Oun tradisyon té ka wè limit senbolik-a é enfranchisab ant Kréyasyon ké Kao. Kenz èspédisyon ki voyé pa Henri le Navigateur té échwé à doublé li dipi 1424. Eanes ka vansé di senkant lyé é ka trouvé dé tras di wonm é di chanmon.

Lazi

• 19 févriyé : asasina di Mubârak Shâh, soultan di Delhi, viktim di roun konspirasyon. Muhammad shah ka siksédé li jouk 1443. Anba so règn, soultan-an di Mâlwa ké anvayi Delhi ki ké fika sové gras à entèrvansyon-an di Bahlul Lodi.

• Sèptanm : khan-an dé Oyrat Toghon, tiboug di Ma-ha-mou, ka briga é ka tchwé Arouktay ki té ka détni pouvwè éfèktif-a an Mongoli. Ant 1434 é 1438 Toghon ka étann donminasyon-an dé Oyrat asou tout Mongoli-a é ka Mongoli é ka fondé Lanpir kalmouk-a.