Karayb-ya (égalman nomé Karayb-a, lèspas karayb, oben òkò lèspas dé Karayb) sa roun réjyon di glòb ki ka korèsponn o basen ki ka vèrsé di lanmè dé Karayib. Nou ka kalifyé yé pafwè di « Méditérannen-an di Nouvèl Monn ». Karayb-ya sa roun anba-ansanm di kontinan anmériken.

Kart di lokalizasyon dé Karayb.

Jéyografi chanjé

Karayib ka sitchwé so kò annan oun klima tropikal cho sa ki ka enkli oun sézon di lapli é oun sézon sèch don sa parti di glòb gen oun tanpératir ki ka varyé ant 25 °C é 32 °C tout o long di lannen. Karayib-ya ka konprann ésansyelman lark antiyè formé pa Grann Zantiy ké Piti Zantiy.

Téritwè ensilèr dé Karayb chanjé

 
kart dé diférant zil dé Zantiy

Téritwar ensilèr modern chanjé

Karayib ka réparti so kò an 14 Léta souvren ké 17 dépandans.

Léta souvren chanjé

Dépandans

 

Frontyèr maritim ant péyi dé Karayib.

 

Diféran dénonminasyon chanjé

Lapélasyon Lenn ògsidantal sa tonbé an dézwétid an gwiyannen mé ka rété izité an annglé anba fòrm-an di West Indies. Sa apélasyon istorik pa sa lyé à okin réyalité jéyografik mè inikman à oun èspéryans istorik konmin à partir dé vwayaj di Christophe Colomb an 1492 - 1504. Nou ka palé endiféraman di Karayib oben dé Karayb pou kalifyé menm antité a. Li sa distenk dé Lézanti ki sa roun larchipel é ki ka rougroupé ansanm dé zilé di lark antiyé.

Listwè chanjé

 
Dominik, 1780

Lèspas karayb té marké kiltirèlman pas diférant kolonnizasyon oksidantal ya é sosyété èsklavajis ya ki té enplanté. So zabitan sa Karayibéyen yan (féminen Karayibéyenn) é pas Karayib ya ki sa roun étni amérendyenn ki té ka viv anvan di sa chasé pa kolon yan.

Lannaliz dé fè ékonnonmik chanjé

Kou zonn dé Karayb sa konpozé di piti péyi, sala ka fè an sòrt ki ékonomi ka varyé énòméman. Li ka alé andan ekstrèm ya ki-lé-di ki nou pé routrouvé di lapovté, di larichès, dé gran lèspas é dé mikro-Léta, dé téritwar pa endépandan é dé péyi souvren.

Byodiversité chanjé

Karayib ya ka konporté oun trè grann diversité véjétal. Nou ka routrouvé prè di 13 000 lèspès don pli di 6500 lèspès andémik asou lil di Cuba. Di plis, Karayib ya sa répouté pou gen oun trè larj diversité an matyèr di zannimo.

Politik chanjé

Jòdla chanjé

 
Oun laplaj kot Grénad-a.

Karayb-ya sa jòdla fragmanté an oun piti nonm di Léta é di téritwar dépandan, ki ka tanté di òrganizé so kò an roun antité réjyonal enternasyonal. Dannyé a ki té kréyé sa Lasosyasyon de Léta di Karayb (ALK, AEC an espagnol ou ACS an annglé).

Nòt ké référans chanjé


Lannègs chanjé