Lafrans : Diférans ant vèrsyon

=== Di Rounésans-a àbò monarchi absoli-a (xvie obò xviiie syèk) ===

[[Fiché:French possessions in the Americas (1534-1803).png|thumb|Téritwè di pronmyé lanpir kolonnyal fransé anatè Lanmérik ki aplé Nouvèl- Lafrans (1534-1763).]]

[[Fiché:Louis_XIV_of_France.jpg|thumb| Louis XIV, « lirwè solé » té monnark absoli di Lafrans é ka fè di Lafrans pronmyé pwisans éropéyen.]]

À partirÒbò di 1494, souvren fransé ka mennen di miltip lagèr anatè Litali épi kont lanprò-a Charles Quint. Néyanmwen, règn-yan di François IerIé (1515-1547) é di so tiboug Henri II (1547-1559) sa sirtou marké pa roun ranfòrsman di pouvwè rwayalrwèyèl, ki ka tann àsasé divini absoli, é pa roun Rounésans litérèr é artistik fòrtman enfliyansé pa Litali.

An 1539, lòrdonnans di Villers-Cotterêts ka fè di fransé lanng administrativ-a ké jidisyèr di Rwéyonm. Toutfwè, linité-a di Lafrans-a otour di pésonn-an di lirwè sa bouskilé annan dézyenm lanmotché-a di xvieXVIe syèk pa problenm rélijyé-a : ant 1562 ké 1598, lwit lagèr di rélijyon ka sigsédé yé kòyékò ant katolik ké kalvannis. Sa kriz rélijyé ka doublé so kòsokò di roun kriz ékonnonmik é sirtou politik. An 1598, lirwè Henri IV (1589-1610) ka mété fenfinisman obay l'âgelaj di rélijyon-an pa lédit-a di Nant ki ka bay roun libèrté di kilt parsyèl obay protéstan.

Louis XIII (1610-1643) ké so minis Richelieu ké Mazarin divèt fè fas àbay lopozisyon-an di nòb sousyéki dilé roupran yé ansyen pouvwè. ÀBò lanmenm lépòk, Lafrans-a ka mennengangnen plizyò lagèr vigtoryé (don Lagèr di Trant Lannen) é ka koumansé àbay fòrmenfòrm roun pronmyé lanpir kolonnyal, prensipalman anatè Nouvèl- Lafrans, atè Lézanti éépi asou larout-a dédi Lenn-yan.