Kriyòl gwiyannen té roun lanng palé ant lèsklavkatib ké kolon. MèMen kondisyon-yan di konstitisyon di kriyòl di Lagwiyann té sansibman diféran di kriyòl antiyèantiyé, di roun pa an rézon dé konfli ant [[Fransé]], [[AnglèAnnglè|AngléAnnglé]], Olandé, [[Portigè|Pòrtigé]] ké [[Èspangnòl|Èspagnòl]], é, di rounòt pa, dé djalèk fransé kou kadjen té bokou enfliyansé kriyòl gwiyannen, sa ki randé li sansibman diféran dé kriyòl Martinikè, Ayisyen, Sent-Lisyen ké Gwadloupéyen. Annan téritwar Brézilyen-an di Amapa, frontalyé ké Lagwiyàn, sa kriyòl gwiyannen té sa souvan konfonn ké Karipuna-a, rounòt Kréyòl. Atò, kriyòl gwiyannen-an sa larjman palé é konprann an Amapa.
I ka ègzisté kidonk annan kriyòl gwiyannen-an tchèk mo an komen ké kriyòl dé Zanti, soupannan, oun sèrten nonm di mo ka diféransyé yé sansibman.
Dayò, Gwiyannen-yan ka prounonsé lèt "r" kou annan réjyon fransilyenn-an. Alò ki o Zanti, prounonsyasyon-an di "r" ka tann plito a raproché so kò di sémisimi-vwayèlvwéyèl "w".
{| class="wikitable"
Lign 37 :
!Prounonsyasyon an fransé koté Gwiyannen-an
!An kriyòl gwiyannen
!Prounonsyasyon an fransé koté AntiyèAntiyé-a
|-
|Riz
Lign 49 :
|Dowmiw
|}
PrononProunon pèrsonèlpésonnèl-a sa plasé anvan non-an, kontrèrman o varyété antiyèzantiyé :
