Katibaj : Diférans ant vèrsyon
Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications |
|||
Lign 1 :
[[Fiché:Black_slave_Louvre_Br361.png|thumb|Jenn katib nwè, bronz trouvé atè Fayum (bò di Menmfis), Léjip, II-I° s. anv. J.-K.]]
[[Fiché:
[[Fiché:Sklaventransport.jpg|thumb|Èsklav asou pon-an di oun navir, bò'd 1900.]]▼
'''
== Définisyon ==
Oun katib sa roun endividi ki privé di so libèrté oben di roun pati di sala pa larèl-ya an vigò annan péy-a ké lépòk ékonnonmik ki konsidéré. Li sa roun enstrouman ékonnonmik anba dépandans-a di roun mèt, ki pouvé fika vandé oben achté. Katibaj-a ka diféransyé so kò di sèrvaj pa so èstati di « propriyété », é an konsékans pa privasyon-an di so libèrté fondamantal-ya.
=== Létimoloji ===
Ronm té ka pratiké katibaj-a, kou ròt pèp antik, laten-an té ka dispozé di roun tèrm pou dézignen katib-a : servus, ki mennen o tèrm « sèrvil » ké « sèrvitid », rélatif à katib-a é à so kondisyon. Sa mo té osi bay nésans o tèrm « srèf » di Mwéyen Laj é o modèrn « sèrvis » ké « sèrvitò ».
== Rédjigsyon an katibaj ==
[[Fiché:Jean_baptiste_debret_-_ca%C3%A7ador_escravos.jpg|thumb|Chasò di katib anmérendjen, J-B. Debret, b. 1820-30, Mizé di lar di Saw Polo, Brézil.]]
=== Katibaj entèrn, katibaj èstèrn ===
Katibaj entèrn-an pa lopozisyon à katibaj èstèrn-an, ka karagtérizé so kò pa rédjigsyon an katibaj dé manm di roun kouminoté (rélijyé, étatik, lignajèr oben ròt). Katibaj entèrn-an, pouvé fika asimilé à katibaj pou dèt oben à sa fòrm anmwendri ki nou ka nonmen sèrvitid pou dèt, ka rézilté di posibilité-a di vandé so timoun-yan an katibaj, di vandé swé-menm so kò oben di fika rédjwi an sa kondisyon pou koz di dèt ensolvab. A contrario, katibaj èstèrn-an sa sala ki ganyen pou sours iltim lagèr-a. À lésèpsyon posib-a dé Aztèk, i pa ka ègzisté pyès lègzanp di sosyété ki té ka pratiké katibaj entèrn-an san pratiké osi katibaj-a di lagèr. Katibaj entèrn-an sa donk pa roun ka partikilyé do katibaj-a an jénéral. Ni Léròp krétchen-an, ni monn arabo-mouzoulman té pratiké katibaj entèrn-an. An révanch, à lépòk prékolonnyal dé trèt négriyé, Toulédé té ka konsidéré léjitim di pourvwè so kò an katib an Lafrik.
=== Désizyon jidisyèr ===
Kod di Hammurabi (anviron - 1750 anv. J.-K.), tègs di lalwè babilonnyen, ka mansyonnen pou Lanmézopotanmi dé sangsyon jiridik ki ka kondjwi an katibaj kou répidjasyon-an di so paran pa roun timoun ki adopté.
Anba Répiblik ronmen-an, sèrten zenfragsyon ka antrennen déchéyans-a dé drwè sivik (capitis deminutio maxima) : dézèrtò-ya ké sitwéyen ki dérobé yé kò o senns pouvé ensi fika vandé kou katib pa roun majistra, an dèrò di Ronm toutfwè. Anba Lanpir ronmen-an, kondannasyon o min (ad metalla) sa roun dé penn ki pli rédouté.
Atè Létazini, à lépòk-a di katibaj, Nwè lib-ya pouvé fika kondannen à katibaj pou roun ansanm di zenfragsyon jiridik ki asé larj : lakéy-a di roun katib fijitif, fèt-a di rété asou téritwè-a di sèrten Léta, kou Virjini-a, roun lannen apré so lémansipasyon.
== Nòt ké référans ==
== Wè osi ==
[[fr:Esclavage]]
| |||