Fransé : Diférans ant vèrsyon

Contenu supprimé Contenu ajouté
PouLagwiyann (kozman | kontribisyon)
Aucun résumé des modifications
PouLagwiyann (kozman | kontribisyon)
Aucun résumé des modifications
Lign 17 :
}}
 
'''Fransé'''-a sa roun lanng endo-éropéyenn ki ka fè partiéropéyen di fanmi-a di lanng romann-yanronman. Fransé-a forméfòrmen so kò annanatè [[Lafrans]] (varyété di lanng-an « lanng di d'oyl », ki sa lanng-an di parti sèptantriyonalsèptantriyonnal-a di péyi-apéy) é sa jòdla li palé asou tout kontinan-yan pa anviron 274 milyon di moun<ref>[http://www.francophonie.org/IMG/pdf/oif_synthese_francais.pdf OIF synthèse français]</ref>,don 212 milyon ka itilizé li'l kotidjennman, 76 milyon dian étan dé lokitò natif. An 2014, 77 milyon d'di élèv ké étidjan ka enstrwi yé kò an fransé andanannan monn-an. Li sa roun dé sis lanng ofisyèl épi roun dé Dé lanng di travay (ké [[Anglè|anglé]]-a) di [[Organizasyon di sé Nasyonzini|ÒrganizasyonLòrgannizasyon dé Nasyonzini]], é lanng ofisyèl oben di travay di plizyò òrganizasyonlòrgannizasyon entèrnasyonalentèrnasyonnal oben réjyonalréjyonnal, don Linyon éropéyen-an. Apré ki li té à lépòk-a di Ansyen Réjim-an lanng-an dé lakou rwayalannanprensyé, [[Inyon éropéenn|Linyontsar éropéyenn]]di Larisi o Rwè di Lèspagn é di Langlétè an pasan pa prens-ya di Lanlmangn, li ka doumòré roun lanng enpòrtan di diplomasi entèrnasyonnal-a ké anglé-a.
 
== Lorijin : vokabilèr ké étimoloji ==
=== Fòrmasyon di fransé ===
Majorité-a di fon lègsikal fransé ka provini di laten (antan ki lanng-manman) oben sa konstrwi à partir dé rakaba gréko-laten. Rounlo tèrm ka posédé roun doublon di menm étimoloji, roun ki évoliyé atravè syèk-ya à partir di laten popilèr tandi ki ròt-a sa anprenté dirègman o laten klasik : métier/ministère, façon/faction, raide/rigide, froid/frigide, frêle/fragile, rançon/rédemption, raison/ration, poison/potion, chance/cadence, etc. Souvan lenvansyon-an di mo à partir di mo byen fransé ka pasé pa roun lanpren à so fòrm an laten klasik : mère/maternel, frère/fraternel, cheveu/capillaire, foi/fidèle, œil/oculaire, sûr/sécurité, siècle/séculaire, etc..
 
== Listwè ==
À lépòk-a di konkèt-a di Lagol pa larmé ronmen-yan di Jules César an 52 anv. J.-K., ésèpté Lakitenn-an di lanng proto-bask, Lagol té majoritèrman péplé di tribi golwa ki té ka palé dé lanng sèltik ki sèrtennman aparanté é probabman konpréyansib. I pa té ka ègzisté roun mé plizyò lanng golwa (i.e. bèlj-a, golwa tranzalpen-an, golwa sizalpen-an), ki té ki tré rarman marjé. Lanng-an dé Ronmen, laten-an, té konnèt markaj, é antan ki lanng di lotorité-a ké lanng préstij, laten vilgèr-a pròch dé golwa té piti piti adòpté pa tout moun o kour dé syèk ki té ka swiv konkèt-a di péy an 51 av. J.-K.
 
Vèrsyon ronman dé Sèrman di Èstasbour di 842 sa pronmyé tègs marké an lanng d’oyl, dérivé di Ba laten é roumodlé à laswit-a di létablisman-an dé Jèrmen, prensipalman dé Fran (a di la ki vini lapélasyon-an di fransé), annan nò-a di Lagol. Pronmyé mansyon-an lègzistans-a di roun lanng ronman ka daté di 813, lò di Konsil di Tour, ki ka nonmen li lingua romana rustica, « lanng ronman ristik ». A pou antan bò'd 880 pou pronmyé tègs litérèr-a, Sékans di sen Élali, òkò ki nou pwé konsidéré ki lanng-an di sa tègs sa plis di pikar ki di fransé li-menm, fransé-a ki té roun djalèk parmi plizyò o Mwayen Laj, aplé franceis / françoys / françois alò (prounonsé progrésivman [frãntseis], [frãntsois] épi [frãswe]). Pari ké so réjyon sa bèrso istorik di sa franceis ki tré vit anrichi so kò pa lapò-a di nòrman, di pikar, di bourgignon ké dé ròt palé d’oyl alantou, pas pi Pari té ka pran di lenpòrtans-a asou plan politik-a, dé jan di tout péy-a té ka afliyé yé kò é ka enpòrté ké yé yé varyant lengwistik.
 
== Nòt ké référans ==