Pérou : Diférans ant vèrsyon

Contenu supprimé Contenu ajouté
Léon973 (kozman | kontribisyon)
Aucun résumé des modifications
FanmDjok (kozman | kontribisyon)
Aucun résumé des modifications
Lign 1 :
{{Péyi
| non gwiyanè = Répiblik di Pérou
| non lokal = República del Perú (es)<br/br>Piruw Republika (qu)<br/br>Piruw Suyu (ay)
| drapo = Flag_of_Peru.svg
| armwari = Escudo_nacional_del_PerEscudo_de_armas_del_Per%C3%BA.svg
| kart = Peru_(orthographic_projection).svg
| lanng ofisyèl = [[espagnol]]Èspangnòl, quechua éet aymara
| kapital = [[Lima]]
| siperfisi total = 1 285 315
| jantilé = Pérouvyen(n)
| popilasyon total = 32 280 640
| lannen = 2017
}}
 
'''Pérou''', an fòrm lonng '''Répiblikrépiblik di Pérou''', an èspagnòlèspangnòl Perú é República del Perú, an quechua Piruw é Piruw Republika é an aymara Piruw é Piruw Suyu, sa roun péyipéy ki sitchwé annan lwèsLwès-a di AmérikLanmérik di Sid. Antouré pa Ékwatò-aLékwatò, Kolonbi-aLakolonbi, Brézil-a, Bolivi-a, Chili-a ké loséyan Pasifik, li sa trwazyenmtrwézyenm pli gran péyipéy-a di anba-kontinansibkontinan pa so sipèrfisi : 1 285 220 km2. Lima, ounroun vas lè irbennirben di 9 milyon di zabitan, sa kapital-a é pli granngran lavil-a di péyipéy. So kapital istorik sa Cuzco Kouzko, ansyennansyen kapital di anpirlanpir incaenka.
 
Sistenm politik atchwèl-a ka roupozé asou Konstitisyon-an di 1993. Dipi 2002, Pérou-a té divizé an 24 départman é roun enpòrtan processusprosésis di désantralizasyon té mété an plas. Parmi so trwatrwè lanng ofisyèl-ya, ki pli palé-a sa èspagnòlèspangnòl-a, swivi di quechua é di l'aymara-a. Nonm-an di zabitan sa di 31 826 018 an 2017. Pèp-ya ki ka désann dé Enka, ki prensipalman Quechuas ké Aymaras, ki ka rouprézanté group-a ki pli enpòrtan (45 % di popilasyon-an), ki swivi pa métis Éropéyen/Anmérendjen (37 % di popilasyon-an) ké désandan di Éropéyen(15 % di popilasyon-an).
 
== Listwè ==
=== Pronmyé sivilizasyon ===
[[Fiché:Estela.jpg|thumb|Éstèl di Raimondi, sivilizasyon Chavín (Ancash, Pérou).]]
 
Pronmyé vèstij di prézans di moun té fika dékouvri annan lagròt Pikimachay et dateraient pou kouch-ya ki pli ansyen-yan di 19000 anvan nou lè. Popilasyon-yan sa alò pou laplipa nonmad, ka viv di lachas di kanmélidé é di kéyèt-a é ka abrité so kò annan dé lagròt.
 
=== Lendépandans ===
[[Fiché:La_Independencia_del_Per%C3%BA.jpg|thumb|Proklanmasyon-an di Lendépandans pa jénéral José de San Martín 28 jwiyé 1821 atè Lima.]]
 
Ant 1780 ké 1781, vis-rwèyèlté di Pérou ki konnèt pli vyolan lensirègsyon di so listwè. Dirijé parTúpac Amaru II, roun kasif di Kouzko, lensirègsyon té à lorijin-an roun révòlt fiskal, mé tré vit té ka anmòrfrézé so kò an roun mouvman ki té ka rouvandiké lotonnonmi-a di téritwè pa rapò à Kouronn èspangnòl-a.Túpac Amaru té rivé à réyni oun larmé di bò'd 50 000 wonm, ki konpozé majoritèrman di Anmérendjen é di métis. Apré batay, révòlt-a fika krazé di manyen èstrenmman vyolan. 18 mè 1781, José Gabriel Túpac Amaru II té ékartélé é dékapité atè Kouzko, mé li ka divini pannan le xixe syèk roun figi enpòrtan di lalit pou lendépandans-a é di libèrté-a.
 
== Jéyografi ==
=== Rélyèf ===
Kòrdiyèr dé Zann ka marké é ka èstrigtiré péyzaj ké jéyografi di péy. Parmi vòlkan-yan ki enpòrtan, nou ka trouvé Misti ké Ubinas. Huascarán, ki ka élvé so kò à 6 768 mèt, sa pwen kilminan-an di péy annan Kòrdiyèr ògsidantal-a.
 
== Kiltir ==
=== Gastronnonmi ===
[[Fiché:Alpaca_en_salsa_de_aguaymanto.JPG|thumb|Alpaga à lasos di grozéy di Pérou, roun lègzanp évokatò di tchwizin novoanden.]]
 
Tchwizin pérouvyen-an sa roumarkab pou so divèrsité an rézon di rich jéyografi di péy, di disponnibilité-a di ressources variées, et de l'alliance de tradisyon kilinèr otogtonn à dé pratik di ròt kontinan. Ensi, an plis dé zapò di kiltir èspangnòl-a, an finisman-an di xixe syèk, dé imigran ki vini di Lachin té ka adapté yé tradisyon kilinèr o gou é o rousours lokal pérouvyen. Ensi ka aparèt tchwizin chifa, ki ka konté roun gran varyété di mè.
 
== Kòd ==
Pérou gen pou kòd :
 
* SP, soulon lis-a dé préfigs dé kòd OACI dé laéropò ;
* OB, soulon lis-a dé préfigs OACI di limatrikilasyon dé laéronnèf ;
* OA (kòd ki atchwèlman initilizé), soulon lis-a dé préfigs OACI di limatrikilasyon dé laéronnèf ;
* PE, soulon lis-a dé kòd entèrnasyonnal dé plak minéralojik ;
* PE, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis dé kòd péy), kòd alpha-2 ;
* PER, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis dé kòd péy), kòd alpha-3 ;
* PER, soulon lis-a dé kòd péy di CIO ;
* .pe, soulon lis-a dé donmenn Entèrnèt di pronmyé nivèl ;
* PE, soulon lis-a dé kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-2 ;
* PER, soulon lis-a dé kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-3.
 
== Nòt ké référans ==
 
== Wè osi ==
{{Amérik di Sid‎}}
 
[[Katégori:Amérik di Sid]]
 
[[fr:Pérou]]