Potidjé : Diférans ant vèrsyon
Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications |
Aucun résumé des modifications |
||
Lign 2 :
| non = Pòtidjé
| péyi = Angola, [[Brézil]], Kap-Vèrt, Giné-Biso,
Lenn (Daman é Diu, Goa),
| réjyon = [[Éròp]], [[Lanmérik]], [[Afrik]], [[Azi]]
| nonm di lokitò = 240 000 000
| fanmi =
▪ lanng endo-
* lanng
* lanng ibéro-
* '''
| iso1 = pt
| iso2 = por
| iso3 = por
| kart = [[Fiché:Map of the portuguese language in the world.png|250px]]
| léjann kart = Répartisyon di
}}
'''
== Listwè ==
Ka rivé annan pénensil Ibérik-a an 218 anv. J.-K., Ronmen-yan ka mennen laten vilgèr-a ki sa asandan-an di tout lanng ronman-yan. Lanng-an sa répann pa soda, kolon ké koumèrsan-yan ki ka konstrwi dé lavil ronmen prensipalman bò dé kolonni dé sivilizasyon antéryò dé Lisitannyen.
Ant 409 ké 711 apr. J.-K., Lanpir ronmen-an di lògsidan ka éfondré so kò é pénensil Ibérik-a sa konkéri pa pèp jèrmannik-ya (a Lenvazyon barbar-ya). Tchipan-yan, ki ésansyèlman Swèv ké Wisigot, ka adòpté kiltir ronmen-an ké djalèk-ya an laten vilgèr di pénensil-a.
Apré lenvazyon maures di 711, arab-a ka divini lanng administrativ-a dé réjyon ki konkéri, mé popilasyon-an ka kontinwé palé ésansyèlman roun fòrm di ronman kouminéman aplé « mozarab ». Lenfliyans-a di arab-a asou djalèk ronman-yan ki palé annan rwéyonm krétchen éropéyen-yan té fèb, ki ka afègté prensipalman yé lègsik.
Dokiman-yan ki pli ansyen-yan an lanng potidjé, antkoupé di nonbré fraz laten, sa dé dokiman notaryal di ixe syèk. Sa faz sa konnèt anba non-an di « proto-potidjé » (ant ixe-an ké xiie syèk-a). Potidjal-a ka divini roun rwéyonm endépandan ké Rwéyonm di León an 1139, anba rwè Alphonse Ier di Potidjal. Annan pronmyé péryòd di vyé-potidjé — péryòd galayko-potidjé (di xiie o xive syèk) — lanng-an ka divini progrésivman di lizaj jénéral. Pannan tchèk tan, galayko-potidjé sa lanng-an di prédilègsyon pou powézi lirik-a an Hispania krétchen, kou lògsitan-an sa lanng-an di litératir ògsitan-an pou troubadour-ya. An 1290, lirwè Denis Ié di Potidjal ka kréyé pronmyé linivèrsité potidjé-a atè Lisbonn (Estudos Gerais, déplasé plita atè Coimbra), é ka dékrété ki potidjé-a, jouk-la senpléman aplé « langaj koumen » ka divini lanng ofisyèl-a.
[[Fiché:Linguistic_map_Southwestern_Europe.gif|thumb|Kart kronnolojik ki ka montré dévlopman-an ké lévolisyon-an dé lanng ki palé annan pénensil ibérik-a di lannen 1000 à nou jou.]]
== Klasifikasyon ==
Potidjé-a ka apartni o group ibéro-ronman dé lanng ronman. So gangan sa galayko-potidjé don ka vini égalman galisyen-an ké fala-a.
== Répartisyon jéyografik ==
Potidjé-a sa lanng matèrnèl-a di majorité-a di popilasyon-an di Potidjal (95 %, swé 10 milyon di lokitò, okèl ka ajouté so kò 4,9 milyon d'èspatriyé), di Brézil (95 %, swé 205 milyon), di Sao Tonmé-ké-Prensip (95 % à 99,8 %) é di Langola (60 %) é sa lanng-an ki pli palé-a o Mozanbik (50,4 % soulon rousansman-an di 2007 mé rounso 10,7 % don a lanng matèrnèl-a (swé 2 milyon di lokitò), an fòrt progrésyon (1,2 % an 1980 ké 6,5 % an 1997). An 1983 li sa palé pa 11,5 % di popilasyon-an di Gino-Biso.
Pyès donnen sa disponib pou zilé-ya di Kap-Vèrt don près tout popilasyon-an sa bilenng, popilasyon monnolenng ki ka palé kriyòl di Kap-Vèrt.
== Nòt ké référans ==
| |||