Étazini : Diférans ant vèrsyon
Contenu supprimé Contenu ajouté
Aucun résumé des modifications |
Aucun résumé des modifications |
||
Lign 60 :
An 2008, Barack Obama sa éli à prézidans-a é ka divini pronmyé Afro-Anmériken-an ki chèf-a di Léta anmériken. So politik ka tranché ké so prédésésò, notanman asou plan entéryò-a, koté li ka réysi à fè adòpté roub réfòrm di sistenm di santé, oun plan di roulans di lékonnonmi-a ké maryaj omosègswèl apré roun désizyon di Lakou siprenm-an. An 2010, gòlf-a di Mègsik ké laplaj-ya di Sid dé Létazini sa touché pa pir maré nwè-a ki péy-a konnèt à laswit-a di lèsplozyon-an di roun plat-fòrm pétrolyé di BP. Létazini-ya ka réyangajé militèrman so kò o Mwéyen-Loryan dè 2014 ké roun lagèr kont Léta islanmik an Lirak é an Siri ; Dé lannen plita, Donald Trump sa éli prézidan.
== Léta ké téritwè ==
Létazini-ya sa konpozé di senkant Léta ké roun distrik fédéral, distrik-a di Columbia. Karant-lwit Léta asou kontinan-an — tout Léta-ya sof Lalaska ké Away — sa aplé Létazini kontigis oben « lower 48 » (« 48 pli ba-ya ») é ka tchipé majò parti-a di sant di Lanmérik di Nò-a. Lalaska sa séparé dé Létazini kontigis pa Kannanda-a ; ansanm, yé ka fòrmen Létazini kontinantal-ya. Away, senkantchenm Léta, sa sitchwé annan Pasifik-a.
An plus dé téritwè (Puerto Rico, Guam, zilé Maryanj di Nò, zilé Vyèrj dé Létazini, Sanmoa anmériken), Létazini-ya ka konprann osi plizyò ròt lèspas ki pa tré propis menm entèrdi à labita. Latòl Palmira sa roun téritwè ki pa enkòrporé, mé li sa inabité. Zilé minò élwagnen-yan dé Létazini sa dé zilé inabité é dé latòl di Pasifik é di lanmè dé Karayb. Di plis, US Navy établi roun enpòrtan baz naval annan bé-a di Guantánamo atè Kiba dipi 1898 é asou latòl Diego Garcia annan loséyan Endjen-an dipi 1971.
== Jéyografi ==
[[Fiché:USA_topo_en.jpg|thumb|Rélyèf]]
=== Karagtéristik jénéral ===
[[Fiché:Mount_McKinley_Alaska_2.jpg|thumb|Denali, pwen kilminan dé Létazini (Lalaska).]]
[[https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Fichier:USA_10789_Death_Valley_Luca_Galuzzi_2007.jpg|thumb|Valé di Lanmò ka konpòrté pwen kilminan-an ki pli ba-a dé Létazini (Kalifòrni).
Létazini-ya sa katriyenm péy-a ki pli vas-a (9 631 417 km2) dèyè Larisi, Kannanda ké Lachin-an. Ké 7 % dé latè émèrjé di plannèt-a, tay-a di téritwè anmériken sa konparab à sa-a di kontinan éropéyen. Léta-ya di Lalaska é di Tègzas sa ensi pli gran ki tout péy éropéyen (sof Larisi). Sitchwé an Lanmérik di Nò, 48 Léta-ya ki ka fòrmen roun sèl (ki aplé pafwè « Mainland » oben « Létazini kontinantal »), don ka fòrmen ka évoké roun pentagonn ka étiré so kò asou kat fizo orèr. 4 500 km ka séparé lakot atlantik-a à lès é lakot pasifik-a à lwès. I fo parkouri 2 500 km pou lyannen Kannanda o Mègsik. Létazini-ya ka posédé 12 034 km di frontchè térès, 8 893 km ké Kannanda (don 2 477 km ké Lalaska), 3 141 km ké Mègsik-a é 28 km ké Kiba(baz naval di bé di Guantánamo). Londjò total-a dé lakot anmériken lès di 19 924 km.
=== Jéyografi di moun ===
==== Répartisyon di popilasyon-an ====
324 milyon di Anmériken sa réparti di fason inégal asou téritwè-a. Dansité-a di popilasyon sa an léfè pli élvé à lès-a di péy ki annan lwès-a. Lanmotché-a di popilasyon-an sa konsantré à lès-a di 100e méridjen ké mégalopòl di BosWash, lariv-ya dé Gran Lak (Chikago, Détrwè, Milwaukee, Cleveland) ké ChiPitts, Apalach-ya ké litoral atlantik-a. Odéla di 100e méridjen, dansité-ya ka fébli pou dé rézon istorik — pèpman-an fè so kò di Lès an Lwès — é natirèl (aridité). Fasad pasifik-a sa pli dans ké lags kalifòrnyen-an (San Francisco, Los Angeles) épi bra di Puget Sound nonmen Pugetopolis (Seattle, Portland). Lavil-ya ké lè irben-yan d'Austin é di Dallas o Tègzas ka konprann égalman dé milyon di zabitan, tou kou Orlando ké Miami an Florid. Dansité mwéyen-an dé Létazini sa di 31 zabitan pa km2.
Anmériken-yan ka konsantré so kò asou litoral-ya, menm sa-ya dé Gran Lak. À lwès-a di 100e méridjen jouk litoral di Pasifik é an Lalaska, dansité-ya sa globalman fèb, sof an tchèk lavil ki izolé é an Kalifòrni. Sa dannyé sa Léta ki pli péplé-a dé Létazini é ka kontinwé di atiré fligs migratwè-ya ki entèrn é ègstèrn.
== Nòt ké référans ==
| |||