Loséyanni : Diférans ant vèrsyon
Contenu supprimé Contenu ajouté
Katxis (kozman | kontribisyon) Aucun résumé des modifications |
Aucun résumé des modifications |
||
Lign 1 :
[[Fiché:Oceania (orthographic projection).svg|197px|right|Kart di Loséani.]]
'''Loséani''' sa
== Orijin di non ==
Néyolojis fransè « Loséyani » ka vini di mô « loséyan » : a roun toponim envanté an 1812 pa jéyograf fransè d'orijin danwaz Conrad Malte-Brun (1775-1826), ki té larjman difizé vizyon-an di oun monn dékoupé an senk « kontinan ». Janr féminen ka akordé so kò o janr di ròt parti ya (Éròp, Afrik...). Adjektif é sibstantif « loséyanyen » ka aparèt dè 1845, pròv di siksè di sa envansyon. Spésyalis di Loséyani sa aplé loséyanis.
== Jénéralité ==
=== Dékoupaj di Loséyani ===
[[Fiché:Oceanie.jpg|thumb|16 péyi-ya (si nou ka konté Ostrali, Nouvèl-Zélann, Niue é Cook) é 16 dépandans-ya di Loséyani.]]
Loséyani sa jénéralman dékrit kou réjyon-an di monn ki ka sitchwé so kò ant Azi di Sid-Ès é Amérik di Sid. A roun dé rézon pou lakèl jéyograf-ya Benoît Antheaume é Joël Bonnemaison té dékri Loséyani é pli jénéralman basen Pasifik kou roun « lèspas gigogn ».
=== Klima, fonn é flòr ===
Annan rounòt lòrd di lidé, klima tropikal pafwè imid, pafwè sèk dé péyi oséyanyen ka vini ké roun fonn é flòr komplètman distenk di kontinan azyatik.
=== Péyi ké téritwar ===
Lis ki ka swiv é kart ka raporté, rougroupman di mannyè pli ègzostiv posib, diféran péyi ké téritwar-ya ka konpozé sa lèspas (lò téritwar-a pa endépandan, péyi-a don i ka dépann sa endiké ant parantèz). Sa dépandans ka pran dayò dé dégré trè diver soulon téritwar-ya, ki ka alé di oun téritwar ou provens totalman entégré, o stati entermédyèr di téritwar di lout-lanmè ou di péyi kazi endépandan, jouk endépandans-a di drwè ké roun lib asosyasyon ké rounòt pa roun trété bilatéral di koopérasyon ranfòrsé).
[[Fiché:Oceanie2.svg|thumb]]
Tablo ISI-a
== Istwè ==
[[Fiché:Carte_synth%C3%A9tiques_des_migrations_en_Oc%C3%A9anie.jpg|thumb|Sentèz dé mouvman migratwar ansyen an Loséyani.]]
Pèpman di Loséyani té fèt à traver dé grann vag migratwar. Pronmyé té prodwit i té gen 45 000 à 50 000 lan, wè davantaj, é té amné dé chasò-kéyò à péplé Ensilend épi Loséyani pròch, ki-lé-di Nouvèl-Giné, sertenn zil di Mélanézi-a ké Ostrali-a. Ségonn vag sa pli résant é ka koumansé i té gen anviron 4 000 lan. Li ka méné dé agrikiltò ké navigatò ki ka parlé dé lanng ostronézyenn à péplé Ensilend, swa Filipin-yan, Malézi-a ké Endonézi-a é di là, asou roun péryod ki ka alé di sa lépòk o XVIe syèk, diver archipel ya di Loséyani lwentenn.
A osi o koumansman osi o koumansman di XVIe syèk ki Éropéyen-yan ka dékouvri monn oséyanyen-an. Sa prémyé kontak sa lan kar i ka étalé so kò asou kat syèk, inégalman réparti kar i sa pli entans à lès ki à lwès di Loséyani. Kontré-ya pé sa amikal, distant ou òstil, mè tout ka répann annan archipel-ya dé épidémi kont lakèl ensilèr-ya pa té òkò gen d'antikò.
Loséyani sa answit konfronté à péryod kolonyal-a, Espagn, Portigal ké Péyi-Ba té prémyé ki prézan. Di finisman di XVIIIe syèk o koumansman di XXe syèk a prensipalman Britanik-ya, Fransèz-ya ké Nò-Amériken-yan ki ka enplanté so kò é, annan lwès di Loséyani, Alman-yan swivi pa Japonè-ya épi pa les Nò-Amériken-yan. Dékolonizasyon-yan ki ké swiv ké sa tardiv, ki koumansé an 1962 é ka kontinwé òkò di nou jou sou form-a di processus d'otonomizasyon dé archipel òkò rataché à dé pwisans éropéyenn.
== Référans ==
|