|
== XXe syèk ==
An menm tan ki La RénionLarégnon, GwadloupLagwadloup é diké Lamatinik, Lagwiyann ka divini oun départman fransé di lout- lanmè an 1946. MèMen dékolaj ékonomikékonnonmik ka péné àpennen réyalizé sosokò kòakoz adi kozkout déprodiksyon kou di prodiksyonki élevéélvé, di féblès nimérik di popilasyon, di dépandans komèrsyalkoumèrsyal (enpòrtasyonlenpòrtasyon) viz-a-vizvizavi di Lègzagonn-an ké mank di enfrastriktirlenfrastriktir pi élémantèr-a : vwavwè di kominikasyonkouminikasyon, lékòl, sistèmsistenm di lasanté, etc.
=== Bangn ===
Sen-Laurent-di-Maroni, Kayenn ké lil diZilé Djab té lyé-ya di dépòrtasyon pou kondanékondannen-ya opou travay fòrsé di 1852 àbò 1946, asou désizyon di Napoléon III. KapitennKaptenn Alfred Dreyfus té voyé an 1894.
Lagwiyann ka rété alò roun kolonikolonni fransézfransé jouk 19 mars 1946, koté li obténi statièstati di départman di lout- lanmè. Lafrans té ka antann dé déténi ki yé sa osi dé kolon. Mé sa té oun léchèk, fronmitir di bangn-aan té obténi, aprèapré SégonnSégon Lagèr mondjal, aprèapré piblikasyon di 27 artik di Albert Londres é anba enpilsyonlenpilsyon di Gaston Monnerville. A an 1938 ki dèrnyédannyé konvwakonvwé di bangnarbangna té voyé annan Lawiyann, mèmen a rounso an 1945 ki AsanbléLasanblé nasyonalnasyonnal konstitchwant désidé di rapatriyé sourvivansirvivan-yan ki té lé (pratikman yé tout roupati). OpérasyonLopérasyon-an té dirédouré lwit-an.
=== Baz èspasyal éropéyen ===
[[Fiché:French_Guiana_CIA.gif|thumb| Lokalizasyon dédi villavil di Kayenn, Kourou, Sen-Laurent-di-Maroni, Sen-Georges-di-l'OyapockSenjòrj Loyapòk, Sayil.]]
[[Fiché:Ariane42P_rocket.png|thumb|Lansò Ariane 4 o Sant èspasyal gwiyannen atè Kourou.]]
An 1964, jénéral di Gaulle désidé di konstrwi roun baz èspasyal atè LagwiyànLagwiyann, ki dèstinédèstinen pou ranplasé baz saharyenn-an sitchwé anatè Aljéri,Laljéri éépi pou dévlopé ékonomilékonnonmi gwiyanèz-agwiyannen. Pozisyon di sa départman sa priviléjyé, pròch di ékwatòlékwatò ké roun larj ouvèrtirlouvriti asou loséyan. Sant èspasyal gwiyanègwiyannen, dipi pronmyé lafizé-ya « Véronique », larjman dévlopé so kò o fil dé lannen. PòrDégra èspasyal di ÉròpLéròp-a ké dé lansò kou Ariane 4 ké Ariane 5, ki ka roulévé oun véritab siksèsiksé mondjal, Sant èspasyal gwiyanègwiyannen dévlopé osi ProgrammProgranm Vega, ké roun baz di lansman Soyouz konstrwitki kotékonstrwi Sinnamaryatè Sennmari. An 2021, Lagwiyann ké asisté obay lansman di nouvèl lafizé Ariane 6, projè dévlopé an 2014.
An 1982, lalwa di désantralizasyon ka antré an vigò é roun transfè di konpétans ka opéré bò'd kolektivité téritoryal-ya ki ké divini aktò di dévlopman di Lagwiyann.
|
